De belangrijkste publieke actoren van de Brusselse energiesector zijn het eens geworden over een eerste gezamenlijke visie om ons energieverbruik in gebouwen geleidelijk koolstofvrij te maken. Die strategie zal geleidelijk worden vertaald in conclusies over de keuzes die op wijkniveau moeten worden gemaakt. Het doel is om te bepalen hoe alle geïdentificeerde hefbomen het best kunnen worden geactiveerd – in functie van de specifieke kenmerken van elke wijk – om het gebruik van fossiele brandstoffen voor de verwarming en koeling van gebouwen geleidelijk af te schaffen en te vervangen door hernieuwbare energiebronnen om in de resterende behoeften te voorzien. Die conclusies zullen geleidelijk worden opgenomen in het gewestelijke beleid, met inbegrip van de regelgeving en de investeringen die door netbeheerder Sibelga moeten worden geleverd. Deze actoren bereiden zich voor op ingrijpende veranderingen, in het verlengde van de maatregelen die al tijdens deze legislatuur zijn ingevoerd, en het was essentieel voor hen om een gezamenlijke visie op dit onderwerp te delen.
De Brusselse minister van Leefmilieu: “Brussel bevrijden van zijn afhankelijkheid van fossiele brandstoffen is essentieel als we onze klimaatdoelstellingen willen halen, als we ervoor willen zorgen dat de lucht die we inademen schoner is en als we onze energierekeningen onder controle willen houden. Met het Lucht-, Klimaat- en Energieplan neemt Brussel zijn verantwoordelijkheid op. De isolatiemaatregelen die we tijdens deze legislatuur via Renolution hebben genomen, zullen de behoefte aan energie om onze gebouwen te verwarmen of te koelen verminderen. Samen met de belangrijkste publieke actoren van de energiesector in Brussel en de regering hebben we vandaag een gedeelde strategische langetermijnvisie bepaald over hoe we de energie die na isolatie nog nodig zal zijn, koolstofvrij kunnen maken. Dit is een essentiële stap op weg naar een einde aan fossiele brandstoffen.”
Ter herinnering: in het kader van het Lucht-, Klimaat- en Energieplan dat in april 2023 werd aangenomen en de herziening van het BWLKE in verband met Renolution van februari 2024, heeft de Brusselse regering zich er resoluut toe verbonden om het gebruik van fossiele brandstoffen geleidelijk af te bouwen, op weg naar een koolstofneutraal Gewest tegen 2050. De eerste belangrijke stappen zijn de volgende:
2023: Stopzetting van de subsidies voor fossiele brandstoffen en meer steun voor alternatieven
2025: Verbod op nieuwe verwarmingsinstallaties op stookolie
2025: Afschaffing van verwarming met fossiele brandstoffen voor nieuwe gebouwen of grondig gerenoveerde gebouwen
2030: Volledige afschaffing van het gebruik van stookolie voor de verwarming van openbare gebouwen, en in 2040 voor alle actoren
Om verder te gaan en de stappen naar 2050 te zetten, heeft minister van Energie Alain Maron in 2022 een taskforce Energie 2050 opgericht, bestaande uit BRUGEL, Sibelga en Leefmilieu Brussel, onder toezicht van de minister van Energie. Het belangrijkste doel van de taskforce is om een gezamenlijke visie op de ontwikkeling van energienetten te ontwikkelen en de beschikbare oplossingen voor het koolstofvrij maken van verwarming en koeling te verduidelijken. Op donderdag 3 mei heeft de taskforce aan de Brusselse regering een eerste gedeelde langetermijnvisie op de vooruitzichten voor de afschaffing van fossiele brandstoffen voorgesteld, gebaseerd op een studie uitgevoerd in 2023. Enkele van de belangrijkste conclusies van de taskforce:
Er wordt een drastische vermindering van het gebruik van aardgas verwacht, terwijl het gebruik van elektriciteit, voornamelijk via aerothermische warmtepompen, aanzienlijk zal toenemen – tussen 1,8 en 2,8 keer meer dan nu.
Alle oplossingen zullen moeten worden geactiveerd om de geleidelijke afschaffing van fossiele brandstoffen te compenseren: geothermie, aquathermie, riothermie, aerothermie, terugwinning van afvalwarmte, biogas, biomassa en thermische zonne-energie. Het gecombineerde potentieel van die oplossingen maakt het nog steeds moeilijk om de behoeften in 2050 te dekken. Het is dus van essentieel belang om alle beschikbare hefbomen nu te activeren, voortbouwend op oplossingen waarmee de energiebehoeften worden verminderd – met inbegrip van de isolatie van gebouwen.
Het Gewest heeft veel warmtebronnen en technologieën die nog niet volledig worden benut. Het technische potentieel van geothermische energie (>20 GWh/jaar) is bijvoorbeeld veel groter dan de huidige vraag. Om een grootschalige exploitatie mogelijk te maken, moeten de organisatorische beperkingen van die technologieën (stedenbouwkunde, opleiding, enz.) worden weggenomen.
Efficiënte warmte- en koudenetten bieden een aanzienlijk technisch en economisch potentieel – en ook het potentieel voor meer flexibiliteit. Tegen 2050 zal ongeveer 70% van de energievraag zich bevinden in een gebied met een zeer hoge dichtheid van de vraag naar warmte, wat theoretisch de ontwikkeling van lagetemperatuurwarmtenetten mogelijk zou kunnen maken.
Vanwege hun lage beschikbaarheid en rendement worden waterstof en e-methaan door actoren niet beschouwd als levensvatbare oplossingen voor de verwarming van gebouwen tussen nu en 2050. Het potentieel van biogas is zeer beperkt en zou tegen 2050 slechts ongeveer 8% van de Brusselse vraag naar warmte kunnen dekken.
Deze lessen zullen helpen bij het sturen van toekomstige investeringen en bij het ontwikkelen van een visie op de beschikbare oplossingen per wijk. Om de doelstellingen voor het koolstofvrij maken van verwarming en koeling te bereiken, moeten bepaalde regelgevende beperkingen worden versoepeld of opgeheven, met name op het gebied van stedenbouwkunde en milieu.
De Brusselse minister van Leefmilieu en Energie: “De Brusselse regering bevestigt hiermee haar vastberadenheid om van Brussel een model van energie- en milieuduurzaamheid te maken en bij te dragen tot de strijd tegen de klimaatverandering en het creëren van een schonere en veiligere toekomst voor iedereen.”
De volgende stappen omvatten de ontwikkeling tegen 2025 van een visie op de mobiliseerbare oplossingen per wijk. De toekomstige ontwikkelingsplannen van Sibelga, onderworpen aan een openbare raadpleging, zullen ook geleidelijk de resultaten van dit werk integreren. Vervolgens zal in 2027 de herziening van het Lucht-, Klimaat- en Energieplan worden voorgesteld, waarin de lijst met concrete maatregelen die nodig zijn om de visie voor elke wijk te implementeren zal worden geconsolideerd, bijvoorbeeld de ontwikkeling van verschillende technologieën op de relevante locaties.
Inne Mertens, CEO van Sibelga: “In het kader van een steeds meer gedecentraliseerde en koolstofvrije energietoekomst, is de vervanging van aardgas als belangrijkste verwarmingsbron in Brussel waarschijnlijk de grootste uitdaging en zal die de mobilisatie van alle oplossingen vereisen. We zijn er trots op samen te werken met Leefmilieu Brussel en BRUGEL binnen de taskforce Energie en samen te werken aan een energietransitie die zowel toegankelijk als betaalbaar is voor iedereen.”
Kevin Welch, voorzitter van BRUGEL: “Deze studie toont aan dat er niet één enkele oplossing bestaat voor het koolstofvrij maken van verwarming en koeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De plaats die elektriciteit krijgt, zal echter sterk afhangen van het succes van het beleid om de bestaande gebouwen te isoleren.”